معرفی و شروع

از کجا شروع کنیم؟

اکثر تیم ها در مدارس تشکیل داده شده و آماده می شوند، اگر این مسابقه در مدرسه شما هنوز شناخته شده نیست، آن را به معلم فیزیک یا مسئول پروژه های دانش آموزی معرفی کنید و از حمایت آنها برای تشکیل یک تیم استفاده کنید. 

راه حل دیگر، مراجعه به پژوهش سرای شهرتان است، ممکن است در آنجا حامیانی پیدا کنید.

به هر حال، نیاز دارید که حداقل یک تیم سه نفره تشکیل بدهید و همچنین به یک مربی احتیاج دارید تا به شما در پیشبرد پژوهش کمک کند.

کلاس IYPT چیست؟

کلاس IYPT به بهانه مسابقه‌ای که با همین نام به صورت بین‌المللی برگزار می‌شود، تشکیل می‌گردد. اما هدف آن فراتر از مسابقه است. در واقع سوالات IYPT قبل از آنکه به چشم سوال نگریسته شوند، مسئله‌های پژوهشی در حوزه‌های مختلف فیزیک هستند و هدف ما، پیاده سازی روند پژوهش علمی است. 

در کلاس IYPT بایستی مانند محققان دانشگاهی، فرآیند حل مسئله را جلو برده و برای یافتن پاسخ بکوشیم. 

مسابقه IYPT 

مسابقه IYPT هر ساله بین کشورهای مختلف به صورت گروهی برگزار می‌شود. دانش‌آموزان حدود شش ماه روی سوالات مسابقه کار می‌کنند و سپس در مسابقه ملی شرکت کرده و در نهایت یک تیم از بهترین افراد، انتخاب شده و برای مسابقات بین المللی آماده می‌شوند. مسابقات بین المللی هر سال در یکی از کشورهای جهان برگزار می‌شود. در مورد قوانین برگزاری مسابقه در نوشته های دیگر به صورت مفصل توضیح داده ایم. همچنین برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به وبسایت IYPT.org مراجعه نمایید. 

در IYPT دنبال چه چیزی هستیم؟ 

هدف از IYPT آموزشِ پژوهش به دانش‌آموزانی است که علاقه‌مندی ویژه‌ای به علم دارند. پس قبل از هر چیز باید ذهنیت خود را از کارِ آموزشیِ صرف، که مخصوص کلاس‌های عادی مدرسه است، خارج کنیم. در کارِ تحقیقاتی، محقق خود برای حل مسئله اقدام می‌کند. قرار است ما یک محقق باشیم و نباید انتظار داشته باشیم مربی عنوان تکالیف را به ما بگوید بلکه سعی می‌کنیم از ابتدا روی پای خودمان بایستیم. یعنی: 

• مسئله را خودمان انتخاب کنیم، 
• آن را درست بفهمیم و تحلیل کنیم، 
• در مورد مسئله و تمامی متغیرهای وابسته و میزان اهمیت آن‌ها گمانه زنی کنیم، 
• در مورد مسئله تحقیق کرده و مقالات و کتاب های مربوطه را پیدا کرده و بخوانیم، 
• چیدمان آزمایش را طراحی و اجرا کنیم، 
• سعی کنیم آن را به صورت علمی توضیح دهیم (نظریه دهیم) 
• و مهم‌تر از همه اینکه در نهایت بتوانیم جمع بندی کنیم و بفهمیم چه کار کرده و چه نتیجه‌ای گرفته‌ایم. 

در همه این مراحل مربی نه به عنوان پیشرو در حل مسئله، بلکه صرفاً به عنوان یک مشاور ما را همراهی می‌کند. 

چگونه و از کجا شروع کنیم؟ 

اگر نمی‌توانیم از بین چند مسئله، مسئله خودمان را انتخاب کنیم بهتر است ابتدا روی هر کدام تحقیق کوچکی بکنیم و ببینیم آیا مسئله بیشتر جنبه نظری دارد یا تجربی است؟ سپس با توجه به علاقه، یکی را انتخاب کنیم. در این مورد لازم نیست سخت‌گیر باشیم، مسائل مختلف IYPT  تقریبا در یک سطح هستند و البته همگی جذاب و جالب‌اند. 

پس از آن که یک مسئله را انتخاب کردیم، بهتر است در مورد آن درنگ نکنیم و با جدیت در فیزیک آن عمیق شویم: چه فیزیکی در این مسئله هست؟ آیا با نگاه ما به دنیا هم‌خوانی دارد؟ چه چیزهایی می تواند در نتیجه مسئله اثر بگذارد؟ همه چیز را باید بنویسیم، در اینترنت بگردیم و از خواندن متن انگلیسی نهراسیم. از دیگران سوال کنیم و از اینکه از آدم های بزرگ سوال می‌کنیم خجالت نکشیم. قرار است ما یک محقق باشیم و باید قضیه را جدی بگیریم. اگر زحمت نکشیم، مسئله حل نمی‌شود. در این راستا باید مقاله و کتاب خواند، آن هم به زبان انگلیسی! که البته کار آسانی نیست اما شرطِ برتر بودن است. می‌توانیم در حین مطالعه، چیدمان آزمایش را هم طراحی کنیم و شاید هم به نظریه‌ی خودمان و یا حتی شبیه‌سازی رایانه‌ای فکر کنیم. 

برای انجام آزمایش سعی می‌کنیم ساده‌ترین راه را انتخاب کنیم. حتما لازم نیست وسایل پیشرفته در اختیار داشته باشیم. برخی مواقع با ابزار ساده نیز می‌توان به نتایج بسیار مطلوب رسید. در این مورد از مربی خود کمک می‌گیریم. قبل از اینکه چیدمان آزمایش را تهیه کنیم، خوب است فکر کنیم که در چیدمان مورد نظرِ ما چگونه متغیرها را می‌توان عوض کرد؟ آیا می‌توان با خلاقیت بیشتر چیدمان‌های ساده‌تری تهیه کرد؟

یادمان باشد که از تمامی مراحل آزمایش، فیلم و عکس بگیریم (بعداً حتما به کارمان خواهند آمد). 

حین آزمایش به یاد داشته باشیم، تمام هنر یک آزمایش‌گر این است که بفهمد دارد چه کار می‌کند! همیشه باید بتوانیم علت کارهای خود را توضیح دهیم. معمولاً برای آشنایی ما با جنبه‌های علمی مسئله، تعدادی مرجع علمی تحت عنوان Reference kit از طریق وبسایت IYPT.org منتشر می‌شود. این مراجع شامل فیلم، وبسایت و مقالات می‌شود. زمان انتشار Reference kit معمولا چند ماه پس از انتشار سوالات است. 

در صورتی که تعداد افراد به اندازه‌ی کافی زیاد باشد، می‌توانیم گروه های دو نفره تشکیل دهیم و به هم کمک کنیم. مثلا هر کدام از افراد مسئول حل یک سوال می شوند ولی در گروه دونفره شان به هم کمک می کنند. این کار چند مزیت دارد:

• وقتی کنار هم کار می کنیم، وقت هایی که به بن بست می رسیم می توانیم به همدیگر تکیه کنیم و در نتیجه کمتر خسته می شویم و بازدهی بیشتری داریم (هم افزایی یا سینرژی).
• وقتی کنار هم هستیم، می توانیم کارهایمان را به هم توضیح دهیم و کمک بخواهیم. همچنین بلند صحبت کردن در مورد کارها باعث می شود خودمان هم بهتر به آن ها فکر کنیم.
• یک فرد دیگر را در جریان جزییات سوال خود قرار داده ایم و اگر قرار باشد در مسابقه در قالب دو تیم مسابقه دهیم، دوستمان می تواند سوال ما را ارائه دهد (و بالعکس)
• گروه های دو نفره می توانند آخر هفته ها در جایی خارج از مدرسه (مانند خانه یا جای دیگری با اطلاع والدین) با هم قرار بگذارند تا با هم روی پروژه هایشان کار کنند.

دفتر و پوشه IYPT 

برای آنکه کارهایمان انسجام پیدا کند، هر کدام از اعضا بایستی یک دفتر مخصوص کلاس IYPT داشته باشد. 

• در این دفتر موارد زیر را یادداشت می‌کنیم: 
• تفسیر خودمان از سوال وپدیده‌ی فیزیکی که انتظارش را داریم 
• پارامترها (متغیرها)یی که حدس می‌زنیم در پدیده موثر هستند 
• چیدمان آزمایشی که فکر می‌کنیم برای بررسی پدیده مناسب است 
• وسایل مورد نیاز برای ساخت چیدمان 
• ایده‌هایمان برای بهبود چیدمان 
• کارهای مربوط به پروژه که قصد انجام آن را داریم 
• جدول‌های مربوط به نتایج آزمایش 
• گزارش مطالبی که مطالعه می‌کنیم و چیزهایی که یاد می‌گیریم 
• نکات مهمی که به پدیده یا حواشی آن مربوط است 
• سوالاتی که در مورد پدیده به ذهنمان خطور می‌کند 
• ایده‌هایی که در مورد توجیه پدیده به ذهنمان خطور می‌کند

 توجه: 

• از دفتر IYPTبرای یادداشت موضوعات دیگر استفاده نمی‌کنیم. 
• همراه آوردن دفتر IYPT در تمامی جلسات الزامی است. در هر زمانی از کلاس ممکن است مربی به تورق و یا یادداشت نکات در دفتر IYPT بپردازد.
• استفاده از کلاسور و هر نوع دفتری که برگه های آن قابلیت جا به جا شدن داشته باشد، به جای دفتر، ممنوع است. 
• از «چرک نویس-پاک نویس» کردن بپرهیزیم. سعی کنیم همان زمان که مطالب را می نویسیم، تمیز بنویسیم. 

همچنین به یک پوشه، مخصوص کلاس IYPT، برای مطالبی که پرینت می کنیم نیاز داریم. 

قوانین کلاس

کلاس IYPT یک کلاس فعال و پر نشاط است. قوانین زیر ضامن تداوم فضای خوب کلاس است:

• حین کلاس لطفاً از خوردن و نوشیدن اجتناب کنید، در زمان استراحت همه با هم خوراکی میل می کنیم. 
• به طور کلی اگر خوراکی می آورید، خوب است که برای همه بیاورید.
• سر کلاس با گوشی یا رایانه ی خود بازی نکنید یا عکس یادگاری نگیرید، من به شدت حساس هستم.
• در زمان کلاس آزاد هستید با هم حرف بزنید، اما فقط در مورد مسائل کلاس! البته در زمان تدریس و ارائه حرف زدن ممنوع است.
• زمان ارائه ی دوستانتان خوب گوش کنید و با تلاش برای حفظ تمرکز او، نشان دهید که برای صحبت هایش ارزش قائلید.
• حین پیشرفت پروژه ممکن است با توجه به صلاحدید، از شما بخواهم کاری را انجام دهید و ممکن است این کار بر وفق مراد شما نباشد. لطفاً در برابر انجام کارهایی که از شما می خواهم، مقاومت نکنید، درخواست من یقیناً به صلاح شماست.
• اگر مسئله ای حاشیه ای، مانع تمرکز شما در کلاس است، لطفاً مرا آگاه سازید. من وظیفه ی خود می دانم که در حد توانم برای حل آن کمک نمایم.
• برای پیشبرد کلاس نیاز به انرژی داریم، انرژیِ مثبتِ زیاد! و هیچ کسی بهتر از شما نمی تواند در این مسیر به من کمک کند. لطفا اگر کارهایتان خوب جلو نمی‌رود، غُر نزنید، بلکه صبورانه از دیگران کمک بخواهید!
• بعضی مواقع، غیبت شما جبران ناشدنیست. تا می توانید غایب نشوید! اگر احیاناً غایب شدید، پیگیر اتفاقاتی که در کلاس افتاده باشید.
• ممکن است بعضی‌ها فقط به فکر خودشان باشند و به مشکلات دیگران اهمیتی ندهند، ما این اخلاق را دوست نداریم! ما در این کلاس یک تیم هستیم و مانند هر تیم دیگری، برای موفقیت نیاز داریم تا با همدلی و صادقانه با یکدیگر رفتار نماییم. لطفاً برای رسیدن به این هدف به هم یاری دهید.
• هر دانش آموز به ازای انجام هر کدام از بخش‌های پروژه، طبق جدول، امتیازی دریافت می‌کند. 
• حضور کامل در کلاس در هر روز 1 امتیاز مثبت و همراه داشتن دفتر 1 امتیاز مثبت دیگر به همراه خواهد داشت. 
• هر فرد به ازای دریافت هر 100 امتیاز، موفق به دریافت یک «نشان» مخصوص خواهد شد.
• در پایان کلاس، همه‌ی دانش آموزان موظف به تمیز کردن محیط کلاس هستند، در صورتی که کلاس نامرتب ترک شود، 1 امتیاز منفی برای همه (به غیر از افراد غایب) لحاظ خواهد شد. 

سخن آخر 

افرادی در کلاس IYPT شرکت می‌کنند که به معنای واقعی دوست دارند چیزهای جدیدی یاد بگیرند. این کلاس برای کسانی که دنبال کارهای ساده می‌گردند مناسب نیست. این کلاس برای افرادی که نمی‌خواهند برای رشد علمی خود زحمت بکشند مناسب نیست، این کلاس مخصوص افرادی است که همت‌های بلند و آرزوهای بزرگ دارند. برای موفقیت در IYPT، بایستی با مسائل آن زندگی کنیم و در هر شرایطی و با استفاده از هر فرصتی برای حل سوال خود بکوشیم، نباید پیشبرد مسئله به کلاس درسی محدود شود. برای همین است که نشان مخصوص را همیشه به لباس مدرسه خود میزنیم تا یادمان باشد: 

ما با IYPT زندگی می کنیم.