محورِ مسابقه‌ی IYPT، ارائه‌ی دانش‌آموز از کار پژوهشی است. در واقع به ما فرصتی کوتاه داده می‌شود تا نتایجِ دستاوردهای چند ماهه‌ی خود را در قالب نقشِ ارائه دهنده (Reporter) برای دیگران بازگو کنیم. از آنجایی که قرار است ارائه‌ی ما با کار دیگران مقایسه شود، لازم است فردی که نسبت به موضوع آشناست در قالب نقشِ حریف (Opponent)، در مورد آن با ما به مباحثه بپردازد تا نقاطِ قوت و ضعفِ کارمان بهتر مشخص شود. به دلیلِ این‌که داورانِ دانشگاهی انتظارات نسبتاً بالاتری دارند، این نقش به عهده‌ی دانش‌آموزانی که هم مرتبه با خودمان هستند گذاشته شده است. پس از انجام مباحثه، گروهی دیگر از دانش‌آموزان در قالب نقشِ منتقد (Reviewer) کیفیتِ مباحثه را بررسی می‌کنند تا مشخص شود که آیا هر کدام از طرفین به خوبی نقشِ خود را ایفا نموده‌اند یا نه. (زمانبندیِ دقیقِ ایفای هر نقش در قوانینِ مسابقه نوشته شده است.)
داوران بر تمامی نقش‌ها نظارت دارند و در نهایت هر کدام به هر سه تیم بر حسب کیفیتِ کارشان جداگانه امتیاز می‌دهند. کلِ این روند یک Stage نام دارد.
توجه: امتیاز هر گروه عددی بین 1 تا 10 است. دقت کنید که هر نقش صرفاً توسط «یک نفر» ایفا می‌شود اما نمره‌ی داوران به «تیم» نسبت داده می‌شود.
توجه: حین مسابقه مربی تعاملی با دانش آموزان ندارد، اما در زمان‌های استراحت بین مسابقه، دانش آموزان آزاد هستند که با مربی خود حرف بزنند.
در ادامه‌ی مسابقه (Stage بعدی)، نقشِ تیم‌ها جابه‌جا می‌شود و این فرآیند، تکرار شده و تمامیِ تیم‌ها نقشِ «ارائه دهنده»، «حریف» و «منتقد» را بازی می‌کنند. کل این روند یک «نبرد فیزیک» را تشکیل می‌دهد که به اختصار PF که مخفف Physics Fight است نامیده می‌شود.
مسابقه شامل 3 تا 5 نبردِ فیزیکی (PF) است. معمولاً برنامه‌ریزیِ مسابقه به گونه‌ای است که در PFهای متفاوت، دسته‌بندیِ تیم‌ها عوض می‌شود تا تیم‌ها به صورت تکراری مقابل هم قرار نگیرند. سپس امتیازات را جمع زده و سه تیمِ برتر، به PF نهایی (Final) راه پیدا می‌کنند و برای قهرمانی با یکدیگر به رقابت می‌پردازند.
قوانین مسابقه چگونه است؟
قوانین مسابقه ساده است، یک تیم به عنوان حریف (Opponent) انتخاب می شود که یک سوال را مشخص می کند و تیم ارائه دهنده (Reporter) بایستی نتایج تحقیقات خود روی آن سوال را روی پاورپوینت یا تخته توضیح دهد و در نهایت زمانی برای بحث بین ارائه دهنده و حریف اختصاص می یابد. پس از آن یک تیم دیگر به عنوان منتقد (reviewer) وظیفه دارد منصفانه در مورد کار دو تیم دیگر نظر دهد.
چند داور بر تمامی قسمت ها نظارت دارند و در نهایت هر کدام به هر سه تیم بر حسب کیفیت کارشان جداگانه امتیاز می دهند. این امتیاز عددی بین 1 تا 10 است.
پس از آن نقش تیم ها جا به جا می شود و این فرآیند تکرار شده و تمامی تیم ها نقش "ارائه دهنده"، "حریف" و "منتقد" را بازی می کنند. کل این روند یک "نبرد فیزیک" را تشکیل می دهد که به اختصار PF که مخفف Physics Fight است نامیده می شود. معمولا آرایش تیم ها طوری است که تمامی تیم ها در PF های متفاوت مقابل هم قرار گیرند. سپس امتیازات را جمع زده و سه تیم برتر، به PF نهایی راه پیدا می کنند و پس از آن بر حسب امتیاز، مقام های اول تا سوم نصیبشان می شود.
قوانین و سوالات مسابقه، در مسابقات ملی و بین المللی یکسان است. هر دو مسابقه به زبان انگلیسی برگزار می شود. بنابراین توانایی صحبت به زبان انگلیسی در کسب امتیاز بیشتر، اثرگذار است. البته برخی مواقع اگر تعداد تیم های علاقمند به شرکت در مسابقه به زبان فارسی زیاد باشد، در مسابقات ملی بخش فارسی هم تشکیل می شود اما هیچ فردی از این بخش برای مسابقات بین المللی انتخاب نخواهد شد.